ČASOPIS EPARHIJE DALMATINSKE "KRKA" br. 63

SADRŽAJ:

Sadržaj broja: Rođenje Isusa Hrista - Božić; Zavještanje jezika; Petar mitropolit dabrobosanski; Da ostanemo narod Božiji; Beseda o talantima; Sveto Pričešće; Pravoslavni psihoterapeut o depresiji; Nasilje i mladi; Starac Porfirije u diptihu svetih; Neophodnost ograničavanja dece do njihovog punoletstva, Pouke Optinskih staraca: Šta je pravoslavlje; Život ljubavi i služenja; Obraćanje Episkopa dalmatinskog g.g. Fotija na Drugoj skupštini SNV-a u Zagrebu; Za decu; Vijesti iz Eparhije.

IZDVAJAMO IZ SADRŽAJA

PETAR MITROPOLIT DABROBOSANSKI

Mitropolit dabro-bosanski Petar Zimonjić je rođen 24. juna 1866. godine u Grahovu, u porodici čuvenog sveštenika i vojvode Bogdana Zimonjića, junaka hercegovačke bune iz 1875. godine, koja je u narodu i istoriji zabeležena kao "Nevesinjska puška". Bogosloviju je završio 1887. godine u Reljevu, a Bogoslovski fakultet 1893. godine u Černovcima. Posle godinu dana provedenih na usavršavanju na Bečkom univerzitetu imenovan je za suplenta, a naredne, 1895. godine, za profesora bogoslovije u Reljevu. Monaški i sveštenomonaški čin je primio 8. septembra 1895. godine u mučeničkom manastiru Žitomislić, stradalniku u oba rata i Drugom svetsko i novom Otadžbinskom u BiH. Sveštenomonaški čin primio je od mitropolita Serafima Perovića koji je i sam bio stradalnik za Pravoslavlje i ime srpsko. Na samom početku monaške službe primio je, dakle, sugubi blagoslov mučeništva. Na dužnosti profesora bogoslovije ostao je do kraja 1901. školske godine, vršeći kraće vreme i dužnost upravnika, kada je prešao na službu konzistorijanog savetnika u Sarajevu.
Godine 1903, Sveti Sinod Carigradske patrijaršije na čelu sa patrijarhom Joakimom, izabrao ga je za mitropolita zahumsko-hercegovačkog. Na tron zahumsko-hercegovačkih arhijereja ustoličen je 27. maja iste godine u mostarskoj Sabornoj crkvi. Na toj dužnosti je ostao sve do 7. novembra 1920. godine, kada je izabran za mitropolita dabro-bosanskog.
Mitropolit Petar je kao zahumsko-hercegovački vladika uneo u Hercegovinu duh mira i utehe za srpski pravoslavni narod na tim svetosavskim i svetovasilijevskim prostorima. Mitropolit se hrabro borio za versku autonomiju Srba u Austro-Ugarskoj, koja je bila ozbiljno narušena. Bio je veliki patriota, te je i na taj način stekao veliku podršku srpskog naroda. Njegov dolazak u Srpsku Bosnu označio je jačanje verske aktivnosti, što je nešto kasnije rezultiralo i verskom autonomijom srpskog pravoslavnog naroda 1905. godine. Bio je Arhijerej Srpske Crkve u vremenu kada je rimokatolička crkva pojačala prozelitizam u tim krajevima, snažno podupirana od nove zavojevačke vlasti Austrougarske. Ne mireći se sa nasilnom okupacijom i zaposedanjem istorijskih srpskih prostora od strane Austrougara, blagotvorno je delovao na uzbunjeni narod, ulivajući mu nadu u bolju blisku budućnost narodne i duhovne slobode. Njegovo držanje je u mnogome predstavljalo utehu za srpski narod u vremenu aneksije Bosne 1908. i Prvog svetskog rata 1914. godine. Odlikovan je najvišim odlikovanjima: Ordenom Svetog Save I stepena, Belim orlom IV reda i Karađorđevom zvezdom. Prilikom izbora novog patrijarha 1938. godine bio je jedan od kandidata.
Drugi svetski rat ga je zatekao na dužnosti dabro-bosanskog mitropolita u Sarajevu. S obzirom da je Sarajrvo bilo bombardovano u Aprilskom ratu, mitropolit Petar se privremeno sklonio u manastir Svete Trojice kod Pljevalja, gde je Vaskršnju Liturgiju služio sa arhimandritom Serafimom, koji je kao i on ispio mučeničku čašu. Tu je ostao do drugog dana Vaskrsa 1941. godine, kada se vratio u Sarajevo.
Međutim, tada su u Sarajevu i drugim gradovima uveliko trajala hapšenja i ubijanja Srba. Mnogi su mu predlagali da privremeno napusti Mitropoliju i pređe u Srbiju ili Crnu Goru. On je sve predloge takve vrste odbio rečima: "Ja sam narodni pastir, te me veže dužnost. Gde sam delio dobro sa narodom, da isto tako i zlo sa narodom podnosim i podelim, i prema tome mora se sa narodom sudbina deliti i ostati na svome mestu".
Nemačka patrola, koja je brojala šest oficira i vojnika, upala je u zgradu Mitropolije 27. aprila 1941. godine. Imali su zadatak da pretresu Mitropoliju. Jedan nemački oficir mu je tom prilikom rekao: "Jeste li Vi taj mitropolit koji je zahtevao rat sa Nemačkom? " i naglasio je da bi ga zbog takvog stava trebalo ubiti.
Mitropolit Petar mu je na to odgovorio: "Gospodine, vi se ljuto varate. Mi nismo za rat krivi. Mi nikoga nismo napali, ali se nemojte varati, mi se ne damo poubijati. Mi nismo kap vode koja se da progutati, nego narod koji ima pravo na život!"
Mitropolita je početkom maja 1941. godine telefonom pozvao katolički fratar Božidar Brale, koji je bio naimenovan za ustaškog poverenika za Bosnu i Hercegovinu, i saopštio mu naredbu da u toku istog dana naredi svim svojim sveštenicima i crkvenim opštinama da više ne upotrebljavaju ćirilično pismo i da promene pečate na latinicu, a da će, ukoliko to ne izvrši u navedenom roku, biti pozvan na odgovornost.
Mitropolit mu je na to odgovorio: "Ćirilovo pismo se ne može ukinuti za 24 časa, a osim toga, rat nije završen!"
Ovakav stav mitropolita Petra predstavljao je povod za njegovo hapšenje, koje se dogodilo 12. maja 1941. godine.
Mitropolit je, pre nego što je uhapšen, pozvao svoje sveštenike radi davanja uputstava o daljem radu. Neki sveštenici su ga pitali da se privremeno sklone u Srbiju, ali mitropolit im je rekao: "Ostanite sa svojim parohijanima, pa šta bude narodu neka bude i vama".
Svi sveštenici su ga poslušali. Mnogi od njih su kasnije mučenički postradali, a neki su dočekali kraj rata te su svedočili o držanju mitropolita Petra u tim teškim danima.
Dana 12. maja 1941. godine popodne u mitropoliju su došli ustaški agenti i saopštili su da mitropolit Petar mora odmah da krene sa njima u "ravnateljstvo" radi saslušanja. U "ravnateljstvu" je zadržan tri dana.
U Zagreb je priveden 17. maja uveče i zatvoren je u policijski zatvor. Sa njim su bili zatvoreni i prota Milan Božić, dr Dušan Jeftanović i dr Voja Besarević. Tu su ga fotografisali i uzeli mu otiske prstiju. U ustaškoj kartoteci je zaveden pod brojem 29781. Odatle je posle nekoliko dana sproveden u logor Kerestinac kod Samobora.
U Kerestincu su mu obrijali bradu, skinuli mantiju i strašno ga mučili. Odatle je sproveden u Koprivnicu, a potom u Gospić ili Jasenovac.
Ima više verzija o mučeničkoj končini mitropolita Petra a ono što je najvažnije jeste da je ostao veran Bogu od koga je i primio nagradu. Bili njegovi zemni ostaci u Šaranovoj jami na Velebitu ili u užarenoj peći - krematorijumu logora Jasenovac, sigurno je da je predao duh Bogu, zajedno sa neizbrojnim mnoštvom vjernog pravoslavnog naroda.