Intervju

UVOD U NOVI ZAVET
P R I K A Z

Prof. dr Joanis Karavidopulos, sa grčkog Lada Jagušt Akad
Eparhija dalmatinska, Beograd-Šibenik 2005, str. 318.

Ne tako davno naši studenti su bili prinuđeni da ispite iz Novoga zaveta pripremaju iz beležaka sa predavanja. Zatim su se pojavile skripte, manje ili više pouzdane, jer nastaju ili sa znanjem predmetnog profesora, ali i bez njega. Sada se već ulazi u vreme kad student za ispit može da bira knjigu iz koje će učiti materiju. U krug te literature sada može se uvrstiti i ovaj naslov.
          Delo pred nama je ipak više popularnog karaktera, tako da je po zamisli autora namenjeno i studentima i ljudima šireg kruga. Pisac ističe da je sličnih dela i kod Grka malo (izdvaja samo dva naslova); šta se tek može reći za nas gde su prilike mnogo teže? Autor ovoga dela spada u red priznatih stručnjaka širom hrišćanskog sveta iz ove oblasti; on je, pored priznatih naučnika za pripremanje kritičkih izdanja Novoga zaveta na grčkom jeziku, Kurta Alanda, Mateja Bleka, Karla M. Martinija, Brusa Mecgera i Alana Vikgrena, član ovoga naučnog tima od njegovog 27. kritičkog izdanja, koja se, inače, pripremaju u Štutgartu.
         Donekle je neobično što se posebna naučna disciplina koja se bavi izučavanjem Svetoga pisma naziva uvodom. Svoje početke ima u 18. veku. Postoje uvodi i za Stari i za Novi zavet. U oba slučaja primenjuje se podela na opšti i posebni deo. Opšti uvod se bavi istorijom kanona, teksta i jezika, odn. prevoda. Posebni uvod razmatra istorijat nastanka svake knjige Novoga zaveta pojedinačno (pisac knjige, vreme i mesto nastanka, svrha pisanja, integritet, autentičnost, sadržaj...). U Karavidopulosovoj knjizi je više prostora posvećeno pitanjima iz posebnog uvoda, dok je opšti manje zastupljen.
        Prilikom obrade knjige primenjen je hronološki princip, a ne njihov redosled u kanonu Novog zaveta. Stoga se i desilo da je Markovo jevanđelje obrađeno pre Matejevog. Sve knjige (spisi) Novog zaveta nastaju, prema autoru, u razmaku od oko 50 godina (51-100. g.) na prostoru od Korinta do Efesa, odn. Korinta kao mesta nastanka prvog (Prve poslanice Solunjanima) i Efesa, kao mesta pisanja poslednjeg spisa (Jevanđelja Jovanovog). Zatim, kao mesta pisanja dela Novoga zaveta pominju se Antiohija, Efes, Korint, Makedonija i dr. Za Efes vezuje nastanak 11 spisa. Najveći broj spisa potiče od svetoga apostola Pavla, a zatim jevanđelista Jovana (pet). Teško je svakom verniku, a tim više istraživaču, da se pomiri sa činjenicom da su želje za znanjem daleko ispred mogućnosti, jer na raspolaganju stoji suviše malo podataka na osnovu kojih bi se doneli sigurni zaključci.
         Novozavetne knjige čine jevanđelja, Dela apostolska, poslanice ap. Pavla, saborne poslanice i Otkrivenje Jovanovo. Jevanđelja – blagovesnik, izraz koji se sreće po našim rukopisnim knjigama - ima četiri. Prva tri su slična, ali ima i razlika. Tim povodom nastaje tzv. sinoptički problem, koji ovde nije detaljnije obrađen, kao što je kod nas to uradio prof. Čarnić. Svaka od navedenih knjiga u Novom zavetu ima svoje paralele i odjek u svetu apokrifne literature, ovde samo pomenute bez detaljnije obrade.
        Potreba prevoda novozavetne poruke naznačena je već prilikom Pedesetnice kada Duh u vidu ognjenih jezika silazi na apostole i oni govore tuđim jezicima. Prvi prevod je, makako neobično zvučalo, bio grčki – tekst Matejevog jevanđelja sa aramejskog preveden na grčki, jezik svih ostalih knjiga Novoga zaveta. Latinski se smatra prvim prevodom koji nije bio neophodan samome Rimu gde se tad govorilo grčkim, nego perifernim oblastima imperije.
        Svaki jezik se razvija, pa i grčki. Stoga se oseća i potreba prevoda na savremeni grčki. Prvi pokušaj potiče iz 16. veka. Čini ga jeromonah sa Krfa dok čami u venecijanskom zatvoru. Cilj mu je "kako bi mali čovek znao šta znači svaki deo božanskoga Pisma". Kada se pogleda istorija prevoda na novogrčki, vidi se da je tu više rađeno nego kod Srba. Uz to, te pokušaje prate daleko teži sukobi nego kod Srba koji dovode i do ostavke i pada vlade. Time se bave i sastavljači državnog Ustava u više navrata.
        Reč je o vrednom poduhvatu, prvo što je doprinos skromnoj literaturi naše biblistike, a potom što taj doprinos dolazi iz jedne eparhije za koju se može reći da je u najtežem položaju iz više uzroka. To je opomena i za one koji mogu i od kojih se očekuju više, ali ne čine ili ne umeju da rade.
      Kao stručnjak na polju biblijskih nauka i kao izvanredni poznavalac relevantne bibliografije, prof. Karavidopulos navodi svu literaturu o pojedinim pitanjima, ili pred svakom novozavetnom knjigom koju obrađuje, na grčkom jeziku kao i na poznatim jezicima, s tim što prvo mesto zauzimaju tumačenja svetih Otaca, s minucioznom naznakom u kojoj svesci dela Svetih otaca u izdanju slavnog Minja ovo tumačenje se može naći, što je značajno za dalja proučavanja i praćenje svetootačkih tumačenja.
      Na kraju vredi istaći lepotu i tačnost prevoda i stručnu redakciju episkopa dalmatinskog Fotija, koji su pokazali zrelost za posao ovakve vrste, tako da nisu bez osnove očekivanja da će nas obradovati prevodom i još nekog dela iz biblijskih nauka.
      Delo prof. Karavidopulosa toplo preporučujemo s punom odgovornošću bogoslovima, studentima i široj čitalačkoj publici, budući ubeđeni da će imati ogromne duhovne koristi.

protođakon Radomir Rakić